De literatuurstudie ‘Motiveren van laaggeletterden’ is een van de vijf deelstudies van het onderzoek ‘De Laaggeletterde Centraal’. Deze studie is uitgevoerd door het Welten Instituut – Open Universiteit Nederland en het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ECBO). 

In het rapport over het motiveren van laaggeletterden lees je meer over:  

• de achtergrond van laaggeletterdheid in Nederland 
• de opzet van het onderzoek 
• het motiveren en toeleiden van volwassenen 
• interventies en motivatie. 

In de twee bijlagen worden kort goede voorbeelden beschreven. 

Waarom dit onderzoek? 

De overheid zet al jaren actieplannen in om laaggeletterdheid tegen te gaan. Een belangrijk onderdeel van de plannen is het bereiken van laaggeletterden. En het verwijzen van laaggeletterden naar ondersteuningsaanbod. Toch neemt een groot deel van de laaggeletterden geen deel aan het aanbod. Hoe komt dat? Wat weten we over de laaggeletterden in Nederland? En waarom nemen ze zo weinig deel aan scholingsactiviteiten? 

Het Welten Instituut – Open Universiteit Nederland en het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ECBO) onderzochten dit in opdracht van het Rijk. De centrale onderzoeksvraag was: ‘Hoe ervaren laaggeletterden zelf hun laaggeletterdheid en wat voor gevolgen heeft dit voor het beleid op het gebied van motivatie om een cursus te volgen én inrichting van het taalaanbod?’  

Want als we meer weten over de doelgroep, kunnen we ook beter aanbod maken. Aanbod dat past bij hun wensen. Zodat zij meer worden gemotiveerd om een cursus te volgen. En minder last hebben van negatieve ervaringen. 

De opzet van het onderzoek 

Het onderzoek bestaat uit twee delen: een literatuuronderzoek en een onderzoek naar goede voorbeelden. De belangrijkste onderzoeksvraag was: ‘Welke interventies op het gebied van motiveren, toeleiding tot ondersteuning en verhoging van basisvaardigheden voor laaggeletterden zijn succesvol en welke niet?’ 

Literatuuronderzoek  

De onderzoekers zochten voor het literatuuronderzoek naar nationale en internationale publicaties. Deze waren wetenschappelijk en niet-wetenschappelijk. Ze vonden 150 publicaties. Daarvan gebruikten ze er 45.  

Goede voorbeelden

De onderzoekers zochten interventies waar het motiveren van volwassenen om onderwijs te volgen onderdeel van is. Het ging daarbij om volwassenen die basisvaardigheden willen leren. En dat ook gaan doen en blijven doen.

Ze vonden 51 interventies die ze konden gebruiken. Je vindt ze in bijlage I van het onderzoek. Daar staat van elk onderzoek de vindplaats en een korte omschrijving.  

De onderzoekers vonden ook 35 voorbeelden die kunnen helpen om laaggeletterden meer te motiveren. Je vindt een korte omschrijving in bijlage II van het onderzoek. 

Het motiveren en toeleiden van volwassenen 

Uit het onderzoek komen een aantal manieren om volwassenen te motiveren cursussen te volgen. Het belangrijkste is dat het aanbod past bij de leervraag.  

Maar er zijn ook andere factoren die kunnen helpen:  

• Verwachting: een deelnemer is gemotiveerder als hij verwacht dat de cursus bijdraagt aan succes. 
• Beloning: een deelnemer is gemotiveerder als hij een beloning krijgt. Bijvoorbeeld een hoger salaris of een betere functie in zijn werk.  
• Waarde: een deelnemer is gemotiveerder als de scholing veel waarde voor hem heeft. De deelnemer moet de scholing nuttig vinden.   

De volgende factoren helpen om de motivatie vast te houden en te vergroten:

• Autonomie: geef een deelnemer de vrijheid om een activiteit naar eigen inzicht uit te voeren.   
• Sociale verbondenheid: zorg dat een deelnemer zich gewaardeerd en gerespecteerd voelt door andere deelnemers en de docent.  
• Competentie: geef een deelnemer het vertrouwen dat hij het einddoel kan halen.  

Het motiveren van laaggeletterden is natuurlijk geen doel op zich. Want niet het motiveren, maar de laaggeletterde zelf staat centraal. Er is niet één ‘type’ laaggeletterde. En dus ook niet één passende aanpak. Het is daarom belangrijk om steeds aan te sluiten bij de laaggeletterde. Wat is zijn reden om wel of niet te leren? Wat is zijn leefwereld? Zijn achtergrond? Als je daar aandacht voor hebt is de kans het grootst dat het lukt de laaggeletterde te motiveren om scholing te volgen. En misschien zelfs wel te blijven volgen.