Geen 'leerfabriek', maar een persoonlijke reis 

Jos en Ria, beiden al jaren actief als taalambassadeurs, benadrukken dat leren veel breder is dan lezen, schrijven of rekenen. "Het gaat niet alleen om lezen en schrijven," zegt Jos, "het gaat eigenlijk om alles wat jij graag zou willen leren." Deze benadering zagen ze sterk terug in Ierland, waar de focus ligt op wat iemand zelf wil bereiken, in plaats van op wat 'moet'. 

Ria vertelt enthousiast over de aanpak in Ierland: "Het mooiste vond ik dat je kon uitspreken wat jij fijn of niet fijn vond van jouw leraren. Dat was echt bespreekbaar." Deze vrijheid om feedback te geven, zonder de angst om veroordeeld te worden, is heel belangrijk. Geert vult aan dat in Ierland de inspraak van de lerende zelfs wettelijk is vastgelegd in het formele onderwijs. Ook de rol van vakbonden is daar een goed voorbeeld. Ze hebben eigen onderwijsfondsen en vertrouwenspersonen in fabrieken, waardoor werknemers direct en laagdrempelig hun leerwensen kenbaar kunnen maken. 

De drempel verlagen: van schoolbank naar huiskamer 

Een van de grootste barrières in Nederland is de drempel om hulp te zoeken. Ria en Jos herkennen de schaamte die veel mensen voelen. "Je moet niet zeggen dat je terug naar school moet," aldus Jos, "dan ruik ik die regenjassen weer op de gang." Deze negatieve associatie met traditioneel onderwijs weerhoudt veel mensen ervan om de stap te zetten. 

De oplossing ligt volgens het trio in een andere benadering. In plaats van te focussen op 'laaggeletterdheid', zou de aandacht moeten verschuiven naar 'dromen en interesses'. Het ‘Taalpanel’ in Breda is hier een inspirerend voorbeeld van, waar een vaste groep ervaringsdeskundigen op verzoek teksten test van gemeente, organisaties en bedrijven . Geert pleit voor een brede, lokale aanpak, waarbij welzijnsorganisaties, bibliotheken en andere maatschappelijke instellingen samenwerken. "Je moet de doelgroep erbij betrekken in je organisatie," stelt hij. Dit kan door een vaste groep ervaringsdeskundigen een plek te geven, zodat zij mee kunnen denken over beleid en aanbod. 

Doen, durven en delen: de kracht van actief burgerschap 

De stem van de lerende is niet alleen belangrijk voor beleidsmakers, maar ook voor de leerders zelf. Actief burgerschap, het meepraten en meedoen, is volgens Ria en Jos op zichzelf al heel leerzaam. "Het spijt me alleen dat ik het niet eerder durfde," vertelt Ria, die op 55-jarige leeftijd de stap zette om weer te leren. De moed om te zeggen 'ik kan dit niet', is volgens haar de grootste hindernis. 

Jos benadrukt dat de jeugd extra aandacht verdient, omdat zij niet achter mogen blijven in de samenleving. Hij deelt een succesverhaal van FC Twente in Enschede, waar ze sport en educatie combineren om jongeren te bereiken. Ook het aanbieden van een ‘kopje koffie’ bijeenkomst, waar de nadruk niet lag op laaggeletterdheid, maar op gezelligheid, zorgde voor een groot bereik. Achteraf kregen de deelnemers een kaartje mee met een telefoonnummer, wat leidde tot tientallen telefoontjes. Zo blijkt dat door laagdrempeligheid en een persoonlijke aanpak, de schaamte afneemt en de drempel verlaagd wordt. 

De toekomst: samen aan de slag 

Het interview laat zien dat er al veel moois gebeurt, maar dat er nog genoeg werk aan de winkel is. Stichting ABC wil als ‘vakbond van laaggeletterden’ de overheid en professionals inspireren en ondersteunen. "We zijn in ieder geval op de goede weg," zegt Jos hoopvol, "het groeit langzaam, maar alles wat langzaam groeit, krijgt een stevige steel." De boodschap aan beleidsmakers en professionals is dan ook duidelijk: luister naar de mensen zelf en spreek met ze, niet over ze. Dat is de essentie van de Stem van de leerder.