Kennismaken met: Anneloes van Delft (CINOP/Epale) en Lotte van den Munckhof (docent voortgezet onderwijs)
Veel organisaties houden zich bezig met basisvaardigheden. Vanuit het expertisepunt willen we verbinding leggen tussen organisaties en de professionals die werken aan basisvaardigheden. Daarom stellen we elke maand iemand uit het werkveld voor. Deze maand maken we kennis met onderzoeker en senior adviseur CINOP Anneloes van Delft en docent en onderzoeker Lotte van den Munckhof.
Kort voorstellen
Actief als: Anneloes is actief als senior adviseur CINOP, Lotte heeft daar stage gelopen voor haar studie Onderwijswetenschappen en heeft in samenwerking met Anneloes onderzoek verricht naar didactiek voor volwassenen die deelnemen aan het mbo-onderwijs.
Betrokken bij: de ontwikkeling van de toolbox didactiek voor volwassenen. De toolbox, ontwikkeld voor mbo-docenten, bevat concrete hulpmiddelen, tips en richtlijnen voor het verzorgen van onderwijs aan volwassenen.
Wat motiveert je om aan de slag te gaan met didactiek voor volwassenen?
Lotte: Ik ben werkzaam als docent in het voortgezet onderwijs. Als docent ben ik mij ervan bewust hoe belangrijk het is om goed aan te sluiten bij de leerlingen die je lesgeeft. Dat geldt in het reguliere onderwijs, maar ook voor het geven van onderwijs aan volwassenen. Je kan de groep niet als één geheel aanspreken maar het is belangrijk om verschillende (sub)doelgroepen te onderscheiden, te differentiëren. Er wordt steeds meer aanbod ontwikkeld voor volwassenen (in het kader van LLO/ leven lang ontwikkelen) en dat vergt een andere aanpak dan het reguliere onderwijs. Je moet je als docent goed realiseren waarom mensen deelnemen aan een bepaald leeraanbod. De toolbox bevat allerlei concrete handreikingen, tips en tricks, checklist en een werkvorm die je in de les kan toepassen. Eén van de producten gaat over het inleven in de doelgroep waaraan je (als docent) les geeft. Hiervoor is een stappenplan ontwikkeld op basis van de LLO persona’s (ontwikkeld door kennispunt LLO).
Om twee voorbeelden van persona’s te geven: omscholers en bijscholers. Er zijn mensen die zich willen laten omscholen omdat zij uit eigen beweging een andere baan gaan zoeken. Er zijn ook mensen die zich (verplicht) willen laten bijscholen. Dan heb je te maken met andere motieven en ook een andere motivatie. Daar moet je als docent goed op inspelen en daarbij zijn de onderdelen uit de toolbox behulpzaam. Voor mijn onderzoek ben ik mij hierin gaan verdiepen: hoe sluit je goed aan op de motieven en leervragen van de ‘leerders’? Wat werkt? Hoe houd je goed rekening met de verschillende leervragen, hoe te differentiëren? Er was eigenlijk nog weinig materiaal voor docenten en daarom ben ik daarmee aan de slag gegaan en hebben we een nieuwe toolbox ontwikkeld. Deze is specifiek voor het mbo ontwikkeld maar is ook heel goed bruikbaar in het hbo en de volwasseneneducatie, dus breder dan voor het beroepsonderwijs.
Wat kwam je tegen in je onderzoek en wat was de grootste uitdaging?
Lotte: Ik heb een vragenlijst uitgezet onder docenten, onderwijskundigen en teamleiders die werkzaam zijn op het mbo om na te gaan waar zij tegen aanlopen bij het lesgeven aan volwassenen en wat daarbij hun behoefte is aan ondersteuning. Het was sowieso spannend of we daarop voldoende respons zouden krijgen maar ik was heel blij met de ingevulde vragenlijsten, ongeveer 30. Het was niet moeilijk om te zien waar de grootste behoefte lag van docenten: praktische informatie en handvatten en tips om goed aan te sluiten bij volwassen studenten/leerders. Maar het was een uitdaging om dit toepasbaar te maken in de praktijk van de docenten.
Naast de interviews hebben we gesproken met onderwijsexperts. We hebben op basis van alle informatie een toolbox met hulpmiddelen ontwikkeld en deze twee keer uitgetest in het mbo. Dat vond ik ook spannend: ik weet dat docenten druk zijn en soms geneigd om extra activiteiten af te weren. Maar de twee pilots liepen goed en zo verzamelden we goede feedback. Er kwamen vooral praktische vragen naar voren: hoe pas je de informatie uit de toolbox toe wanneer je aan leerders op verschillende niveaus lesgeeft in één groep? Maar ook: hoe weten de docenten wat het niveau is van de volwassen studenten en wat ze aankunnen in bepaalde werkvormen? Dus vooral vragen hoe je goed kan differentiëren in de onderwijspraktijk en rekening kan houden met verschillende niveaus bij het gebruik van de persona's en de werkvormen.
Wat was een bijzonder moment?
Lotte: Ik vond het erg leuk om de toolbox twee keer op proef te nemen in het mbo en daarna alle feedback te verwerken. We hebben ook een webinar georganiseerd om de toolbox te presenteren en dat was voor mij wel een hoogtepunt. We kregen veel positieve reacties op de inhoud. Docenten vinden het heel behulpzaam voor de volwasseneneducatie en gaan ermee aan de slag. Dat zien we aan de downloads. Wat docenten het meeste aanspreekt? Onze praktische handvatten. De toolbox bevat informatie die docenten daadwerkelijk kunnen gebruiken in de praktijk, denk aan een stappenplan, invulschema, checklist, werkvormen, etc.
Welke droom wil jij verwezenlijken en wat heb je daarvoor nodig?
Anneloes: De overheid en werkgevers hechten er veel belang aan dat mensen zich een ‘leven lang ontwikkelen’. Ik ondersteun dat idee en vind het belangrijk om leren aantrekkelijk te maken voor iedereen, daarbij zet ik me specifiek in voor mensen voor wie het leren en ontwikkelen minder vanzelfsprekend is (bijvoorbeeld mensen met beperkte basisvaardigheden). Het is van belang om een divers aanbod te hebben, waarbij wordt aangesloten bij individuele leerwensen. Maar ook dat er binnen een cursus of klaslokaal oog is voor diversiteit (in instapniveau) door het aanbieden van gevarieerde werkvormen en werkmethoden. In de toekomst zouden we aan de toolbox nieuwe onderdelen kunnen toevoegen over basisvaardigheden. Uit gesprekken met mbo-docenten en onderwijskundigen blijkt dat zij veel te maken hebben met diversiteit aan basisvaardigheden onder de leerders.
Lotte: Iets wat ik mee zou willen geven aan professionals binnen de volwasseneducatie is om altijd te proberen de persoonlijke leervragen te achterhalen. Mensen willen niet alléén basisvaardigheden leren: Het is vaak onderdeel van een grotere leervraag voor iets in het persoonlijke of professionele leven. Bied deze ruimte voor de persoonlijke context ook in je aanbod.
Tips voor andere docenten?
Lotte: Pak een coachende rol als docent. Sluit heel goed aan op de leervragen van de volwassenen en de kennis die mensen al hebben. Mijn eigen onderzoek heeft mij daar nog bewuster van gemaakt. Wees je goed bewust wie je studenten/leerders zijn en wat ze willen. En zoals gezegd: kies voor een contextuele benadering, dan sluit je aan.