Camouflageaanbod

Het eerste plan van aanpak om NT1-ers beter te bereiken was gebaseerd op een zogenoemd camouflage-aanbod. Diverse cursussen, van muziek tot armbanden maken, moesten inwoners van de gemeente Landgraaf aantrekken. Zo hoopte de gemeente mensen die moeite hebben met taal op een laagdrempelige manier te bereiken en verder te begeleiden naar meer gespecialiseerde cursussen. Dit programma had echter niet het verwachte resultaat. ‘Daarom hebben we gezegd, wij moeten echt op zoek gaan naar plekken waarvan we weten dat die mensen daar zitten’, vertelt Nathaly Erens, beleidsmedewerker bij de gemeente Landgraaf. Zij is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de aanpak basisvaardigheden.

Op zoek naar een juiste samenwerkingspartner

Uit onderzoek van stichting Lezen en Schrijven blijkt dat degenen die moeite hebben met lezen, schrijven en digitale vaardigheden, vaker in praktische beroepen werken. Dit werd een uitgangspunt voor Nathaly. Ze besloot om samenwerking te zoeken met werkgevers die mensen in dienst hebben die praktisch werk doen. En waarom ver zoeken, als de gemeente Landgraaf zichzelf hier kan bewijzen? ‘Ik vind dat we als gemeente het goede voorbeeld moeten geven’, legt Nathaly uit. Zo begonnen de gesprekken met de afdeling Beheer Openbare Ruimte (BOR) van de gemeente Landgraaf. Het management bleek dit probleem te herkennen bij een deel van de medewerkers Buitendienst die groen onderhouden. Tot nu toe hebben ze geprobeerd het werk zo te organiseren dat het makkelijker wordt voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Ze hadden bijvoorbeeld gemerkt dat het voor sommige medewerkers veel stress opleverde als ze 's ochtends kaartjes kregen met de adressen waar ze die dag moesten werken. Door de informatie een dag van tevoren te geven, kregen de werknemers meer tijd om zich rustig voor te bereiden. Dit was echter alleen symptoombestrijding en droeg niet bij aan het verminderen van de kern van het probleem. 

Samenwerken aan een programma op maat

Het aanbod van Nathaly kwam op een ideaal moment. De afdeling BOR voerde halverwege 2023 een tevredenheidsonderzoek uit waaruit bleek dat sommige medewerkers zich niet voldoende geïnformeerd voelden over interne zaken. Daarom besloot de afdeling om een personeels-app te introduceren en elke medewerker een smartphone te geven. Hier lag een uitdaging: hoe zorg je dat de mensen die moeite hebben met lezen of digitale vaardigheden goed mee kunnen doen aan het proces? Tegelijkertijd bood dit een kans om het probleem bij de wortels aan te pakken. Samen met vertegenwoordigers van het Vista College, het Taalhuis van de bibliotheek en Stichting Lezen en Schrijven heeft de gemeente een programma op maat ontwikkeld. Tijdens het programma werden werknemers getraind in het gebruik van de personeels-app, met aandacht voor problemen met basisvaardigheden. Erik Stevens, bureauhoofd van de afdeling Beheer Openbare Ruimte, had een duidelijke visie over waar zo'n programma toe zou leiden. Samen met Nathaly hebben ze besloten om het traject laagdrempelig te organiseren. Nathaly vertelt er het volgende over: ‘We wilden niet spreken over een programma laaggeletterdheid en we wilden ook niet alleen maar met mensen aan de slag waarvan we weten dat ze moeite hebben met de basisvaardigheden. We wilden met iedereen aan de slag. We wilden geen examens en we wilden ook niet zeggen dat het een cursus is, want dan zouden ze al stress krijgen voordat ze überhaupt begonnen zijn.’ Dit werd het uitgangspunt voor het creëren van een programma dat medewerkers de kans gaf hun basisvaardigheden te ontwikkelen en waarvan de werkgever, de gemeente, zou kunnen profiteren.

Vertrouwen bouwen

Als onderdeel van het programma volgden medewerkers van de buitendienst van de BOR tien weken lang trainingen van 1,5 uur onder werktijd. Ze leerden hoe ze de telefoon en personeels-app zullen gebruiken. Zo kwamen ze bijvoorbeeld te weten hoe je een bericht kan sturen, hoe je een foto maakt, en hoe je verlof kan aanvragen via de app. Het initiatief werd zeer goed ontvangen door de medewerkers. Erik benadrukt dat zowel de app als de cursus een antwoord zijn op de behoefte van de medewerkers aan betere communicatie binnen de afdeling. Op deze manier voelen de medewerkers zich gehoord en van betekenis voor de werkgever. Verder droegen de manier waarop de training werd gegeven en de aanwezigheid van iemand met wie ze hun problemen en (leer)behoeften konden bespreken bij aan het opbouwen van een sfeer van vertrouwen.

Nog een stap verder  

Na de cursus voelden werknemers zich beter voorbereid op het gebruik van de telefoon en de app. Maar het belangrijkste: ze begonnen openlijk te praten over hun problemen met bijvoorbeeld klokkijken of digitale vaardigheden. Het is daardoor gelukt om een groep van achttien mensen bij elkaar te brengen die ondersteund willen worden in hun basisvaardigheden. Nathaly vertelt: ‘Mensen waren zo enthousiast en ze voelden helemaal geen druk, dus uiteindelijk hebben we gezegd: we moeten hiermee verdergaan. Dus nu geven we een mini-cursus basisvaardigheden.’ Erik benadrukt dat dit opnieuw is gedaan in samenwerking met partners: ‘Het Vista College heeft daar een soort maatwerk van gemaakt. Dus voor de ene medewerker gaat het om rekenen en voor de ander is het schrijven, en voor weer een ander digitale vaardigheden. Dus zo hebben we gewoon per medewerker gekeken  hoe we hen individueel kunnen helpen bij die basisvaardigheden.’

Investeren in basisvaardigheden: voordelen voor de werkgever

Hoewel investeren in basisvaardigheden niet direct gerelateerd is aan dagelijkse werkzaamheden die medewerkers van BOR uitvoeren, ziet Erik veel voordelen van dit traject. Hij noemt een aantal voorbeelden: ‘Uiteindelijk betaalt dit programma zich snel terug, want hierdoor snappen medewerkers sneller de instructies en de opdracht. Ze krijgen meer vertrouwen in zichzelf en bij de gesprekken die ze eventueel moeten voeren. Doordat er meer vertrouwen is, durven mensen nu eerder te zeggen: ja, ik heb daar problemen mee. Of ik zou graag iets anders willen.’ Dit alles zien we ook terug in de houding van de werknemers: omdat ze beter in staat zijn om met situaties in hun privéleven om te gaan en met de eisen van het werk, komen ze met veel meer plezier naar het werk.      

Plannen voor de toekomst: integrale aanpak basisvaardigheden

Nathaly is optimistisch over de toekomst. Dankzij de ervaring die zij in samenwerking met de afdeling BOR heeft opgedaan, wil ze het land intrekken en op deze manier met andere werkgevers samenwerken rond basisvaardigheden. Tegelijkertijd staat de gemeente voor de uitdaging om een integrale aanpak laaggeletterdheid te ontwikkelen. Nathaly wil dit doen door samen te werken met Stichting Lezen en Schrijven, de bibliotheek, het Vista College en door vertegenwoordigers van andere domeinen in de gemeente erbij te betrekken. Want ze realiseert zich dat basisvaardigheden vaak verschillende levensgebieden raken.

Tips voor de gemeente: hoe betrek je werkgevers bij de aanpak laaggeletterdheid?

1. Bewustwording onder werkgevers/managers

• Ga in gesprek met de werkgevers/managers die mensen in dienst hebben die praktisch werk uitvoeren. Denk ook aan de verschillende afdelingen van de gemeente zelf. Hebben zij te maken met werknemers die moeite hebben met bepaalde basisvaardigheden? Bespreek hoe ze daarmee rekening kunnen houden en hoe ze hun werknemers kunnen ondersteunen.
• Bedenk samen hoe je kunt inspelen op deze behoeften en maak een programma op maat.
• Betrek partners met verschillende expertise op het terrein van laaggeletterdheid (bijvoorbeeld Stichting Lezen en Schrijven, Taalhuis, bibliotheek, en andere lokale organisaties).

2. Uitvoeren van het programma

• Organiseer een cursus die werknemers helpt specifieke (werkgerelateerde) kennis en vaardigheden te ontwikkelen. Houd hierbij rekening met hun basisvaardigheden (camouflage-aanbod).
• Luister naar de behoeften van de werknemers: op welke gebieden willen ze zich ontwikkelen? Bied een aanbod aan om juist die basisvaardigheden te versterken.
• Maak gebruik van de bestaande kennis en materialen, bijvoorbeeld van Stichting Lezen en Schrijven of Steffie van stichting Leer Zelf Online.
• Zorg ervoor dat het traject laagdrempelig is voor de werknemers: gebruik geen stigmatiserende taal, vermijd examens en beoordeling van deelnemers.
• Zorg voor een veilige sfeer waar deelnemers successen kunnen vieren en problemen kunnen delen.

3. Monitoring en evaluatie

• Organiseer regelmatig overleggen met betrokken partners en projectuitvoerders (bijvoorbeeld docenten) om de voortgang van het project en nieuwe uitdagingen te bespreken.
• En het belangrijkste: vraag deelnemers wat ze van het traject vinden, wat deelname hen heeft opgeleverd en welke ondersteuning ze nog nodig hebben.