‘Je zult de bijsluiter van je medicijnen maar niet kunnen lezen, niet kunnen appen, of je kind niet kunnen helpen bij het huiswerk’, zegt minister Van Engelshoven van OCW tijdens de lancering. Dergelijke situaties komen vaak voor: in Nederland hebben 2,5 miljoen mensen boven de zestien jaar (dat is één op de zes!) moeite met lezen, schrijven, rekenen en/of digitale vaardigheden. 

Kijk de lancering hier terug. 

‘Heel veel mensen in ons land werken hard om de basisvaardigheden te vergroten’, vervolgt Van Engelshoven. ‘Dat is hartstikke mooi en ook heel hard nodig. Want het zijn essentiële vaardigheden om mee te kunnen doen. Ik heb een jaar geleden gevraagd om dit expertisepunt, zodat professionals en vrijwilligers van elkaar kunnen leren en ervaringen kunnen delen.’ 

Ervaringsdeskundigen en wetenschappers 

Iedereen die te maken heeft met mensen die moeite hebben met de basisvaardigheden kan terecht bij het Expertisepunt Basisvaardigheden: ervaringsdeskundigen, docenten, werkgevers en werknemers, beleidmakers, welzijnswerkers, wetenschappers en vrijwilligers. Movisie en Stichting Lezen en Schrijven hebben het punt samen opgezet, met financiering vanuit het programma ‘Tel mee met Taal’, een initiatief van de ministeries van OCW, BZK, SZW en VWS. 

Meer bereik

Emily Schipper van Lezen en Schrijven en Ilse Zwart van Movisie leggen uit wat het Expertisepunt Basisvaardigheden precies is en wat er de komende tijd allemaal gaat gebeuren. ‘We willen graag nog meer mensen bereiken met alle inspanningen die gedaan worden’, trapt Schipper af. ‘Wij denken dat een diepere samenwerking daarbij kan helpen. Bijvoorbeeld als er goede voorbeelden te delen zijn. Maar ook briljante mislukkingen, die zijn ook interessant om van te leren.’ 

‘De basisvaardigheden liggen aan de basis van je bestaan’, zegt Zwart. ‘Als mensen daar moeite mee hebben, gaat dat vaak samen met andere problemen, zoals armoede en schulden of eenzaamheid. Het expertisecentrum kan helpen om die problemen in zijn geheel aan te pakken.’ Schipper vult aan: ‘Omdat Movisie veel ervaring en kennis in het sociaal domein heeft, kunnen we dankzij deze samenwerking de dingen die al gebeuren breder maken en verder brengen.’ 

Neutrale partij 

Het Expertisepunt Basisvaardigheden, dat de komende 4,5 jaar als neutrale partij aan de slag gaat, heeft vier aandachtsgebieden, vertelt Zwart: ‘Onderzoek, netwerk, vraagbaak en kwaliteit. Speerpunten op de onderzoeksagenda van 2020 zijn ervaringsdeskundigheid en digitale vaardigheden. Het Expertisepunt stelt onderzoeksgeld beschikbaar voor extern onderzoek. Bij het aandachtsgebied netwerk kondigt Zwart meteen een concrete actie aan: het kennisatelier Aan de slag met basisvaardigheden in tijden van corona. 

Samen met de praktijk 

De vraagbaak is de eerste plek waar vrijwilligers en professionals terecht kunnen met een verzoek, suggestie of idee. Schipper: ‘Dat proberen we te verbinden aan een antwoord van iemand anders. En als blijkt dat op bepaalde, terugkerende vragen nog geen antwoord bestaat, dan gaan we daar naar op zoek.’ Over het vierde aandachtsgebied, kwaliteit, vertelt ze: ‘Daar gaan we samen met de praktijk naar kijken, wat is kwaliteit? Zodat we een gedeelde visie krijgen over wat goede voorbeelden zijn.’ Met betere aanpakken en een breder bereik tot gevolg, zo is de verwachting. 

Camouflagecursussen 

De deelnemers leveren tijdens de lanceringsbijeenkomst in de chat al volop interessante bijdragen. Bijvoorbeeld over de drempel die mensen ervaren bij een schoolse setting. Dat aanbod iets op moet leveren voor het dagelijks leven en dat persona’s kunnen helpen om gericht aanbod voor specifieke groepen te ontwikkelen. Of dat aannames op basis van het uiterlijk risicovol zijn omdat je een lage taalvaardigheid niet ziet. En ook dat zogenaamde camouflagecursussen effectief blijken: tijdens een kookcursus leren deelnemers recepten opzoeken op de tablet bijvoorbeeld. Marian Janssen van KLASSE! verzorgt deze cursussen. 

Pictogrammen 

In een treffende vlog vertelt ervaringsdeskundige Jeroen Rosbender dat hij sinds 2,5 jaar een opleiding volgt om zijn laaggeletterdheid aan te pakken: ‘Mijn schaamte is omgezet in trots, omdat ik nu mijn kinderen kan helpen met het huiswerk.’ De digitalisering maakt veel alledaagse dingen lastig: bankieren, ziekenhuisbezoek. Wat kan helpen volgens Rosbender: ‘Werk met pictogrammen, haal moeilijke woorden uit de tekst, er leg er vooral geen druk op.’ 

Digitale inclusie 

Dat laatste, over geen druk leggen en een veilige omgeving creëren, onderstreept ook Nicole Goedhart. Zij doet bij het Amsterdam UMC een promotieonderzoek naar digitale inclusie. ‘Het is heel goed als de cursusleider geen expert is. ‘’O, die maakt ook fouten, dus het is niet erg”, dat helpt echt!’ Digitale inclusie gaat over de vraag hoe iedereen profijt kan hebben van de digitalisering. En ook over hoe beleid en onderzoek daar op de beste manier bij kunnen helpen. Goedhart betrekt bij haar onderzoek voortdurend de mensen om wie het gaat. ‘Met een groep van twintig moeders hebben we ondervonden hoe taal en digitale vaardigheden elkaar overlappen. Bijvoorbeeld: Google Translate leren gebruiken helpt bij het leren van de taal.’ 

Het Expertisepunt Basisvaardigheden sluit de bijeenkomst af met een vragenronde over de nieuwe subsidieregels van Tel mee met Taal. Een belangrijke verandering is dat er een derde subsidiestroom bij komt, naast de twee bestaande gericht op laaggeletterde ouders en laaggeletterde werknemers. De nieuwe stroom is bedoeld voor kortdurende experimenten. De experimenten kunnen gaan over het bereik vergroten of over de vraag wat kwaliteit is, wat werkt.