“Lezen gaat bij mij goed. Ik heb meer moeite met schrijven. Gelukkig kunnen mijn collega’s dat wel. Zo helpen we elkaar,” opent ervaringsdeskundige Michiel Zeeuw de sessie. Hij maakt daarmee direct duidelijk dat dé licht verstandelijk beperkte niet bestaat. Want iedereen heeft zijn eigen kwaliteiten en uitdagingen. Het vergroten van basisvaardigheden (taal, rekenen en digitale vaardigheden) helpt die uitdagingen aan te gaan. Onderzoeker Maurice de Greef: “Er werd ooit gezegd dat mensen met een licht verstandelijke beperking geen stappen konden zetten in leren. Uit onderzoek en onder andere de Academie voor Zelfstandigheid blijkt dat dat niet klopt. Mensen met een LVB hebben veel mogelijkheden om te leren. Als ze dat maar doen onder begeleiding van een gekwalificeerde docent die maatwerk levert, focust op mogelijkheden in plaats van beperkingen, samenwerkt met andere begeleiders van de deelnemer en zorgt dat er niet alleen in de klas, maar ook in de praktijk wordt geoefend.” 

Leren op school 

Uit het onderzoek kwam nog een belangrijke randvoorwaarde om mensen met een LVB te laten leren. Maurice: “Er wordt vaak voor gekozen om mensen met een LVB, maar ook bijvoorbeeld mensen met Nederlands als eerste taal (NT1’ers), in een taalhuis te laten leren omdat dat laagdrempelig is. Maar er zijn ook cursisten die het fijner vinden om in een groot lokaal met alle bijbehorende faciliteiten aan de slag te gaan. Want zo wordt erkend dat ze aan het leren zijn. Geef mensen daarom ook de mogelijkheid om op school, bijvoorbeeld een ROC, te leren.” Het mooiste zou zijn als de lessen op het ROC niet op zichzelf staan, maar dat er een doorlopende leerlijn ontstaat. Zodat mensen met een LVB die gebruikmaken van dagbesteding daar al een eerste stap kunnen zetten in het vergroten van basisvaardigheden. En dat mensen met een LVB die verder willen leren, kunnen doorstromen naar het MBO.  

De arbeidsmarkt op 

Als mensen met een LVB uiteindelijk toetreden tot de arbeidsmarkt, is het belangrijk dat ze één aanspreekpunt op de werkvloer hebben. Ervaringsdeskundige Michiel: “Bij de Albert Heijn doen ze dat heel mooi. Daar werkt een medewerker samen met iemand met een LVB. Ze werken samen, lunchen samen en de medewerker beantwoordt alle vragen. Zo leer je het. Bij het LFB werken we ook op die manier. Daardoor voelt bijvoorbeeld Maud, met wie ik veel samenwerk, niet als mijn coach maar echt als collega. We hebben allebei onze eigen kwaliteiten en zijn gelijkwaardig.” Om deze werkwijze te borgen is het belangrijk dat het door de hele organisatie wordt gedragen, en niet op de schouders van één persoon rust. En dat de organisaties rondom iemand met een LVB samenwerken. Over het belang van zo’n samenwerking lees je meer in bijvoorbeeld deze literatuurstudie door Movisie ‘Meedoen met een verstandelijke beperking'. 

Als samenleving opschuiven 

Er zijn voor mensen met een LVB veel mogelijkheden om volwaardig mee te doen in de maatschappij. Maar het is niet alleen aan hen om stappen te zetten. Wat onderzoeker Xavier Moonen betreft kan ook de rest van de samenleving wat opschuiven. “Systemen moeten óns dienen, in plaats van andersom.” Ervaringsdeskundige Tim van Zanten vertelt dat dat nog niet altijd het geval is. “Ik kreeg eerst altijd een brief waarop stond wanneer ik een afspraak met de revalidatiearts had. Nu moet ik online inloggen met mijn DigiD om mijn volgende afspraak te bekijken. De eerste keer moest ik zoeken naar mijn inloggegevens en daarna kreeg ik steeds een foutmelding. Daar raakte ik wel een beetje van in de stress.” Uit dit voorbeeld blijkt dat onze samenleving steeds complexere vaardigheden van ons vraagt. Daar hebben niet alleen mensen met een LVB moeite mee. Ook ouderen lopen vast. En eigenlijk hebben we er allemaal mee te maken. Want wie heeft er niet net als Tim en Michiel weleens moeite gehad met het toevoegen van een vaccinatie aan de corona-app, het online reserveren bij een restaurant of het begrijpen van een officiële brief van de Belastingdienst?  

Begrijpen en accepteren 

Om als samenleving begrijpelijker te communiceren hebben we volgens Xavier twee uitdagingen. “We moeten er als eerst voor zorgen dat zoveel mogelijk mensen de boodschap begrijpen. Dat bereik je door eenvoudige taal te gebruiken. En door aan te sluiten bij je doelgroep. Wat is hun voorkennis? Daarnaast moet je ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen je boodschap accepteren. Want als je de tekst zo eenvoudig maakt dat het kinderachtig wordt, haakt de ontvanger ook af.” Ervaringsdeskundige Michiel: “Sommige mensen vinden pictogrammen in een brief bijvoorbeeld fijn. Anderen vinden het helemaal niets.” Gelukkig zijn er veel initiatieven die helpen bij het schrijven van begrijpelijke en geaccepteerde taal. De workshop ‘Waarom moeilijk doen? Als het ook makkelijk kan!’ van LFB en de Begrijpelijke voorlichtingsmaterialen en beeldverhalen van Pharos bijvoorbeeld. Leent de informatie die je wilt overbrengen zich niet voor eenvoudig taalgebruik? Kijk dan eens naar het project ‘Taal voor allemaal’. Daar omschrijven ze de kern zo duidelijk mogelijk en krijgt de ontvanger de mogelijkheid voor meer (inhoudelijke) informatie. Om die te begrijpen moet hij of zij hulp inschakelen. Xavier: “Maar dat geldt niet alleen voor mensen met een LVB. Echt begrijpen van bijvoorbeeld een juridische onderbouwing lukt mij ook niet alleen.”  

Hulp vragen 

Een belangrijke les voor mensen met een LVB (en eigenlijk voor iedereen) die zelfstandig wil zijn: je hoeft niet alles zelf te kunnen. Uit de publicatie ‘Effectieve interventie voor mensen met een LVB’ blijkt ook hoe belangrijk een betekenisvol netwerk voor iemand met een LVB is. Dat kunnen familieleden of vrienden zijn. Maar ook bijvoorbeeld de Vraagapp. Het is voor mensen met een LVB belangrijk dat ze weten wat hun hulpbronnen zijn en hoe ze die aanspreken. 

Genoeg te doen 

Er is al veel onderzoek gedaan naar LVB en informatie beschikbaar. Een deel daarvan delen we in dit verslag. Door de uitwisseling tijdens deze sessie ontdekten de experts ook dat er behoefte is aan meer informatie en uitwisseling: 

• Wat voor initiatieven bestaan er op het gebied van basisvaardigheden en mensen met een LVB? Hoe kunnen we met elkaar daarvan een overzicht maken?  
• Er is weinig onderzoek over beperkte basisvaardigheden en mensen met een LVB. Wat zijn de aantallen en hoe staan deze aantallen tegenover het totaal aantal mensen die moeite heeft met basisvaardigheden?   
• Een vervolg om tips & tricks uit te wisselen en wat werkt voor mensen met een LVB om te komen tot een overzicht van tools of materialen wat goed bruikbaar is voor de praktijk.  
  • Deze handige Tool van het Landelijk Kenniscentrum LVB werd bijvoorbeeld al genoemd over aansluiten bij LVB met houding en communicatie.  

Het expertisepunt wil praktijkvoorbeelden verzamelen en met voldoende medestanders een vervolg aan deze expertsessie geven. Ben jij betrokken bij zo’n project of organisatie? Wil je hieraan een bijdrage leveren, input delen? Neem dan contact op via info@basisvaardigheden.nl.

Deze organisaties met ervaringskennis, praktijkkennis of wetenschappelijke kennis namen deel aan de expertsessie: LFB, expertisecentrum LVB, Movisie, Stichting Lezen en Schrijven, Vrije Universiteit Brussel, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, MEE NL en Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.